آندومتریوز چیست؟

یکی از بیماری های شایع رحمی آندومتریوز است.

این اختلال اغلب دردناک بوده و زمانی اتفاق می افتد که بافت های مشابه با قسمت داخلی رحم در قسمت های خارجی شروع به رشد کرده و بخش های وسیعی را درگیر می کنند.

در صورت ابتلا به آندومتریوز ممکن است تخمدان ها، لوله‌ های فالوپ و بافت پوشاننده لگن نیز با این مسئله درگیر شود.

اندومتریوز از آن دسته اختلالاتی است که بانوان با وجود این بیماری خونریزی های شدیدی را تجربه می کنند.

مهمترین علت بروز آندومتریوز این است که بافت خارج شده از رحم با هر چرخه قاعدگی ضخیم تر شده و دچار تجزیه می شود.

به همین دلیل است که در صورت ابتلا به این بیماری بانوان خونریزی های شدیدی را تجربه کرده و امکان درگیری قسمت های مختلف رحم به این بیماری وجود دارد.

زمانی که بافت پوشاننده قسمت داخلی رحم به قسمت های خارجی انتقال پیدا می کند، چسبندگی بافت ها و اندام های لگنی اتفاق می افتد و این مسئله باعث کاهش قدرت باروری در زنان خواهد شد.

خوشبختانه امروزه درمان های مختلفی برای بهبود آندومتریوز وجود دارد.

در صورتی که این بیماری پیشروی زیادی داشته باشد و فرایندهای درمانی به موقع انجام نشود خطرات و عوارض جبران ناپذیری را از خود به جای می گذارد.

متخصصان آندومتریوز را به صورت طبقه بندی شده در نظر گرفته و هر فرد ممکن است حالت مختلفی از این بیماری را تجربه کند.

نوع اول آندومتریوز صفاقی سطحی نامیده می شود که رایج ترین نوع آندومتریوز است.

بر اثر ابتلا به این عارضه ضایعاتی در صفاق مشاهده می گردد، صفاق لایه نازکی است که حفره لگن را در بر می گیرد.

نوع دوم آندومتریوز، ضایعه تخمدانی نامیده می شود.

به گونه ای که کیست های پر از مایع با رنگ تیره که اصطلاحا کیست های شکلاتی نامیده می شوند در عمق تخمدان ایجاد شده و اغلب در برابر سایر روش های درمانی مقاومت بسیار زیادی دارد.

این نوع آندومتریوز بافت های سالم تخمدان را تخریب کرده و آسیب های زیادی را از خود به جای می گذارد.

نوع دیگر آندومتریوز را سفاقی عمیق می نامند.

در این حالت آندومتریوز در زیر صفاق رشد کرده و می تواند علاوه بر رحم اندام های نزدیک به رحم مثل روده یا مثانه را هم درگیر کند.

حدوداً ۱ تا ۵ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز این نوع آسیب را تجربه می کنند.

علت بروز آندومتریوز چیست؟

زمانی که بانوان متوجه بروز آندومتریوز می شوند نگرانی بسیار زیادی را تجربه کرده و سعی دارند علت پدیدار شدن این بیماری را پیدا کنند‌.

شرایط جسمانی بانوان با یکدیگر متفاوت است و ممکن است هر فرد بنا به دلیل خاصی با چنین مشکلی مواجه شده باشد.

از مهمترین علل ایجاد آندومتریوز باید به قاعدگی بازگشتی اشاره کرد.

خون خارج شده از بدن در دوره قاعدگی حاوی سلول های آندومتریوز است.

اگر این خون به جای خارج شدن از بدن از طریق لوله های فالوپ به داخل حفره لگن جریان پیدا کند، این سلول های آندومتر هستند که به دیواره های لگن و سطوح خارجی اندام های جانبی چسبیده و در آن محدوده رشد می کنند.

این سلول ها در هر چرخه قاعدگی ضخیم تر شده و خونریزی می کنند به همین دلیل است که بانوان مبتلا به آندومتریوز همواره از خونریزی های شدید و بی موقع شاکی هستند.

تغییر شکل در سلول های صفاقی علت دیگر بروز آندومتریوز است.

طبق نظریه القایی متخصصان بیان می کنند که برخی هورمون ها یا عوامل مختلف در سیستم ایمنی بدن می تواند باعث تبدیل سلول های صفاقی به سلول های شبه آندومتر شود.

این مسئله به مرور زمان به آندومتریوز ختم شده و قطعاً عوارض ناشی از این بیماری در سطح بدن پدیدار می گردد.

یکی دیگر از مهمترین دلایل ایجاد آندومتریوز، دگرگونی سلول های جنینی است.

هورمون هایی مانند استروژن ممکن است سلول های جنینی را در دوران بلوغ به سلول های شبه آندومتر تبدیل کرده و مرور زمان شاهد پدیدار شدن بیماری آندومتریوز خواهید بود.

البته نباید در این مورد اسکار ناشی از جراحی های رحمی را نادیده گرفت.

بسیاری از عمل ها مانند هیسترکتومی یا سزارین باعث انتقال سلول های آندومتر به محل برش شده و احتمالاً این سلول ها در فضایی خارج از رحم شروع به رشد خواهند کرد.

اختلال در عملکرد و سلامت سیستم ایمنی بدن از دیگر علل بروز آندومتریوز است.

اختلال در کارکرد سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود که بدن نتواند بافت شبیه به آندومتر را که در خارج از رحم رشد می کند، تشخیص دهد.

از بین نبردن این سلول ها باعث ایجاد آندومتریوز خواهد شد.

مهمترین عوامل و فاکتورهای ایجاد آندومتریوز

امروزه همه افراد به ویژه بانوان تلاش می کنند تا سطح آگاهی خود را در مورد عوامل بیماری زا افزایش دهند.

برخی از فاکتورها باعث می شود تا افراد بیش از دیگران در معرض بیماری های رحمی مثل آندومتریوز قرار بگیرند که از مهمترین آنها باید به عدم باروری و زایمان طبیعی و زایمان سزارین تا آخر عمر اشاره کرد.

شروع قاعدگی در سنین پایین یا یائسگی در سنین خیلی بالا شانس ابتلا به آندومتریوز را افزایش می دهد.

از طرفی داشتن دوره های قاعدگی کوتاه به عنوان مثال کمتر از ۲۷ روز یا تجربه قاعدگی های بسیار سنگین و بیش از ۷ روز باعث می شود تا این افراد شانس ابتلا به آندومتریوز را داشته باشند.

اگر در بدن سطح بالای استروژن وجود داشته باشد یا شاخص توده بدنی بیش از حد نرمال پایین باشد احتمالاً افراد به بیماری آندومتریوز مبتلا خواهند شد.

البته این عارضه به صورت ژنتیکی نیز در بین افراد وجود دارد.

اگر در بستگان خود به ویژه مادر، عمه یا خواهر کسانی سابقه ابتلا به آندومتریوز را داشته اند، باید بیش از گذشته نسبت به سلامت رحم هوشیار باشید زیرا در معرض این آسیب قرار می گیرید.

با این حال هرگونه بیماری که مانع از خارج شدن خون در دوران قاعدگی شود، شانس ابتلا به آندومتریوز را افزایش می دهد.

به این دلیل متخصصان معتقدند که اختلالات دستگاه تناسلی از مهمترین فاکتورهای ایجاد بیماری آندومتریوز به شمار می آید.

علائم اندومتریوز

مهم ترین علامت اولیه اندومتریوز درد لگن است که اغلب با دوره های قاعدگی همراه است.

امکان دارد با گذشت زمان این درد بیشتر شود. سایر علائم و نشانه های شایع اندومتریوز شامل موارد زیر است:

• دوره های قاعدگی دردناک: درد و گرفتگی لگن ممکن است قبل از قاعدگی شروع شود و تا چند روز بعد از آن ادامه یابد.
• درد حین رابطه جنسی: با اندومتریوز، درد در حین یا بعد از رابطه جنسی شایع است.
• درد هنگام اجابت مزاج یا ادرار کردن: اغلب این علائم را در طول قاعدگی تجربه می کنید.
• خونریزی بیش از حد در دوران قاعدگی: حتی ممکن است خونریزی بین قاعدگی را به شکل لکه بینی (یکی از علائم سرطان اندومتریوز) تجربه کنید.
• ناباروری: آندومتریوز گاهی اوقات به عنوان علت زمینه ای در افرادی که به دنبال درمان ناباروری هستند، تشخیص داده می شود.

ممکن است علائم خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع را تجربه کنید، معمولاً علائم عود اندومتریوز در نظر گرفته می شوند.

توصیه می شود علائم آندومتریوز را نادیده نگیرید، زیرا قطعاً به مرور زمان بر شدت عوارض آن افزوده می شود.

ز

به طور کلی، بسته به محل رشد سلول های آندومتر در خارج از رحم، سه نوع اصلی آندومتریوز وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می کنیم:

اندومتریوز صفاقی سطحی

این شایع ترین نوع آندومتریوز است که باعث ایجاد ضایعات در صفاق می شود. صفاق لایه نازکی می باشد که حفره های لگن را می پوشاند.

اندومتریوما

کیست‌های تیره و پر از مایع که به کیست‌های شکلاتی معروف هستند.

آنها معمولا در عمق تخمدان های شما رشد می کنند و به روش های درمانی پاسخ خوبی نمی دهند، در نتیجه، آنها می توانند به بافت سالم تخمدان آسیب برسانند.

اندومتریوز صفاقی عمیق

این نوع اندومتریوز در زیر صفاق رشد می کند و علاوه بر اندومتریوز رحم، اندام های نزدیک رحم مانند روده یا مثانه را می تواند درگیر کند.

تقریبا 1 تا 5 درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز این نوع را تجربه می کنند.

توجه به این نکته ضروری است که شدت درد شما ممکن است شاخص قابل اعتمادی برای وضعیت شما نباشد، زیرا ممکن است پزشکان آندومتریوز خفیف همراه با درد شدید داشته باشند، یا ممکن است آندومتریوز پیشرفته با درد کم یا بدون درد داشته باشید.

چگونه می‌ توان آندومتریوز را تشخیص داد؟

گسترش علم و وجود تجهیزات درمانی نوین باعث می شود تا متخصصان بسیاری از آسیب ها و بیماری ها را با راه های موثر خیلی زود تشخیص داده و بهترین درمان ها را انجام خواهند داد.

متخصصان با معاینه لگن می توانند بسیاری از ناهنجاری ها مانند کیست یا زخم های رحمی را ارزیابی کنند.

البته احتمال تشخیص بیماری های خاص مانند آندومتریوز نیز به این واسطه امکان پذیر است.

در مواردی متخصصان برای افزایش دقت کار خود از دیگر روش های تشخیصی مانند سونوگرافی نیز استفاده می کنند.

در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می شود و انتقال آن به قسمت های داخلی بدن به دریافت تصاویر واضح منجر می گردد.

سونوگرافی یکی از فرایندهای روتین در معاینات لگنی می باشد و متخصصان می توانند کیست های مربوط به آندومتریوز را تشخیص داده و بخش های مختلف رحم را ارزیابی خواهند کرد.

گاهی نیاز است که پزشک تمامی اندام ها و بافت های داخلی بدن را دقیق تر بررسی کنند.

برای این نوع تصویربرداری های جزئی توصیه می شود از روش کاربردی دیگر برای معاینات بخش های داخلی بدن به ویژه رحم مثل جراحی لاپاراسکوپی استفاده شود.

در روند انجام این آزمایش بانوان تحت بیهوشی عمومی قرار گرفته و یک برش کوچک در نزدیک ناف اعمال می شود.

با وجود این برش کوچک امکان انتقال لوله لاپاراسکوپ به بخش مورد نظر وجود دارد و متخصصان می توانند نواحی مختلف بدن را با جزئیات و حساسیت بیشتر بررسی کنند.

درمان آندومتریوز

در ادامه به روش‌های درمان قطعی آندومتریوز اشاره خواهیم کرد:

هورمون درمانی

داروهای هورمونی، مانند قرص های ضد بارداری، گاهی اوقات در کاهش یا از بین بردن درد آندومتریوز موثر هستند.

افزایش و کاهش هورمون ها در طول چرخه قاعدگی باعث ضخیم شدن، تجزیه و خونریزی پوشش آندومتر می شود.

داروهای هورمونی ممکن است رشد بافت آندومتر را کند کرده و از رشد بافت جدید آندومتر جلوگیری کند.

داروهای مسکن

در صورتی که قصد بارداری ندارید، امکان دارد پزشک هورمون درمانی همراه با مسکن را توصیه کند.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای تسکین دردهای قاعدگی دردناک ناشی از آندومتریوز موثر هستند.

جراحی محافظه کارانه

جراحی محافظه کارانه برای زنانی است که می خواهند باردار شوند یا درد شدیدی دارند و هورمون درمانی موثر نیست.

هدف از جراحی محافظه کارانه برداشتن یا از بین بردن رشد آندومتر بدون آسیب رساندن به اندام های تناسلی است.

لاپاراسکوپی، یک جراحی کم تهاجمی، برای مشاهده و تشخیص آندومتریوز استفاده می شود، همچنین برای برداشتن بافت آندومتر استفاده می شود.

جراح برش های کوچکی در شکم ایجاد می کند تا رشد را متوقف کند یا آن را بسوزاند یا تبخیر کند.

این روزها معمولاً از لیزر برای برداشتن بافت غیر طبیعی استفاده می شود.

با این حال، 40 درصد احتمال بازگشت درد و اندومتریوز وجود دارد، به همین دلیل است که پزشک بعد از جراحی هورمون درمانی را توصیه می کند.

هیسترکتومی

اگر وضعیت بیمار با درمان های تجویز شده بهبود نیافت، پزشک ممکن است هیسترکتومی را به عنوان راه حل نهایی توصیه کند.

در طول جراحی هیسترکتومی، رحم و دهانه رحم به طور کامل برداشته می شوند.

علاوه بر این، در برخی موارد، تخمدان ها نیز برداشته می شوند تا تولید استروژن در بدن سرکوب شود و در نتیجه رشد بافت آندومتر متوقف شود.

در طول هیسترکتومی، جراح هرگونه ضایعات و بافت های مربوط به آندومتر نابجا را نیز برمی دارد.

دو نوع هیسترکتومی وجود دارد، هیسترکتومی جزئی که در آن قسمت بالایی رحم برداشته می شود و دهانه رحم در جای خود باقی می ماند.

نوع دیگر هیسترکتومی رادیکال نامیده می شود که معمولاً در صورت وجود سرطان انجام می شود.

در این روش کل رحم، دهانه رحم و قسمت بالایی واژن برداشته می شود.

اگرچه هیسترکتومی می تواند اندومتریوز را درمان کند، اما توانایی باردار شدن و بچه دار شدن را از بین می برد.

پزشک قبل از انجام هیسترکتومی با شما در مورد خطرات و مزایای آن صحبت خواهد کرد.