زایمان سزارین ، زایمان جراحی کودک از طریق برش هایی در شکم و رحم است.

این فقط در موارد ضروری پزشکی توصیه می شود، از جمله در برخی از بارداری های پرخطر و هنگامی که کودک در موقعیت بریچ است، بارداری چند قلویی، بارداری که سر جنین در پایین قرار نگرفته است و … یک انتخاب مناسب است.

طبق آمار بدست آمده امار زایمان سزارین در کشور ما بسیار بالا است و ایران رکورد دار بالاترین تعداد زایمان سزارین است.

در بیمارستان های دولنی حدود 30 تا 50 درصد از زایمان ها توسط سزارین انجام می شود درصورتی که این امار در بیمارستان های خصوصی بالای 90 درصد است.

در کشور های پیشرفته 32 درصد از نوزادان توسط زایمان سزارین انجام می شوند. این بدان معناست که همه چیز برابر است ، بنابراین دانستن مراقبت های بعد از زایمان سزارین کمک ویژه ای به بهبود سریع تر مادران می کند.

سزارین یک جراحی پیچیده است، بنابراین بدن شما پس از عمل به استراحت زیادی نیاز دارد.

اکثر زنان ظرف ۲ تا ۳ روز پس از سزارین از بیمارستان مرخص می شوند، اما برای بهبودی کامل باید چندین هفته یا حتی چند ماه از خود به خوبی مراقبت کنید.

در این مقاله چند نکته مهم برای مراقبت از خود پس از سزارین آورده شده است.

انواع زایمان سزارین

انجام زایمان سزارین شامل انواع زیر می باشد:

سزارین برنامه ریزی شده

برخی از عواملی که ممکن است باعث شود که شما زایمان سزارین داشته باشید شامل:

• برخی شرایط خاص پزشکی شما یک بیماری مزمن مانند بیماری قلبی ، دیابت ، فشار خون بالا یا بیماری کلیوی دارید که باعث می شود زایمان واژن برای بدن شما به طرز خطرناکی استرس آور باشد (و زایمان سزارین گزینه ایمن تری است).
• عفونت ها اگر HIV مثبت هستید و یا مبتلا به عفونت تبخال دستگاه تناسلی هستید ، انجام سزارین برنامه ریزی شده لازم است زیرا هر دو ویروس می توانند در حین زایمان به کودک شما منتقل شوند.
• جنین بزرگتر باشد: گاهی اوقات کودک شما خیلی بزرگ است و نمی تواند به راحتی در زایمان سزارین خارج شود.
• وزن شما: اضافه وزن یا چاقی به میزان قابل توجهی احتمال نیاز شما به زایمان سزارین را افزایش می دهد.
• سن مادر : اگرچه زایمان سزارین در مادران با سن بالا تضمینی نمی باشد ، اما احتمال کاهش خطر کمتر است.
• مضرب: احتمال این روش با تعداد نوزادانی که به دنیا می آورید افزایش می یابد.
• مشکلات جفت: اگر جفت به طور جزئی یا کامل دهانه رحم را مسدود می کند (جفت سرراهی) یا از دیواره رحم جدا شده است (جدا شدن جفت) ، به احتمال زیاد زایمان سزارین برای شما و کودک شما ایمن است.

زایمان سزارین به درخواست مادر

مفهوم درخواست زایمان سزارین نسبتاً جدید است و بیشتر کشورهای غربی ، زنان باردار حق انتخاب در مورد نحوه زایمان خود را دارند.

خانمی که می خواهد سزارین کند باید این تصمیم را متخصص زنان و زایمان خود در میان بگذارد.

پزشک می تواند در مورد هر روش زایمان اطلاعاتی ارائه دهد و می تواند به ترس عمومی در مورد درد هنگام زایمان ، روند مورد انتظار زایمان و همچنین حق زن در تعیین نحوه زایمان كمك كند.

زایمان سزارین اضطراری

در برخی موارد ، زایمان به روش سزارین به عنوان یک عمل جراحی اضطراری، در حین زایمان انجام می شود. بسته به شرایط ممکن است زمان مهم باشد.

زایمان های سزارین که به دلیل نگرانی در مورد سلامت مادر یا نوزاد انجام می شوند ، در اسرع وقت شروع می شوند.

گاهی ممکن است زایمان طبیعی آن طور که انتظار می روند، پیش نرود.

در این صورت زایمان سزارین در هنگام زایمان طبیعی برای مادر در نظر  گرفته می شود. این در صورتی است که سر کودک در کانال زایمان قرار نگرفته باشد.

مراقبت‌های پس از سزارین در بیمارستان

به طور معمول، بیمارانی که تحت عمل سزارین قرار می‌گیرند، بسته به شرایطشان و نظر پزشک، تا ۲ روز پس از عمل جراحی در بیمارستان بستری می‌شوند.

در ابتدا، پرستار طبق دستور پزشک هر ساعت به بیمار سر می‌زند و وضعیت مادر را کنترل می‌کند.

علائم حیاتی بررسی می‌شود. شکم لمس می‌شود تا میزان سفتی رحم مشخص شود. میزان خونریزی نیز کنترل و به پزشک گزارش می‌شود.

چند ساعت پس از عمل، طبق دستور پزشک، تزریق اکسی‌توسین به بیمار تزریق می‌شود تا به انقباض سریع‌تر رحم کمک کند.

مادر ممکن است ترشحات خونی از واژن داشته باشد که در اولین بلند شدن، مقدار زیادی از ترشحات خونی دفع می‌شود که برای ۳ تا ۴ روز اول به رنگ قرمز روشن است.

به مادر آموزش داده می‌شود که چگونه سرفه کند و تمرینات تنفسی انجام دهد تا مایعات جمع شده در ریه‌ها تخلیه شود، اگر بیهوشی شما عمومی بوده است، این امر بسیار مهم است.

هنگام سرفه، عطسه یا خندیدن، حتماً دست یا یک بالش کوچک روی شکم خود قرار دهید.

اگر همه چیز طبیعی باشد، سرم و سوند ادراری ظرف ۲۲ ساعت پس از جراحی برداشته می‌شوند.

بعد از عمل سزارین چند روز باید استراحت کرد؟

دوره نقاهت سزارین در هر مورد متفاوت است. این تفاوت از توان بدنی مادر و مهارت متخصص زنان و زایمان برای سزارین و مراقبت‌های بعد از سزارین و حتی بیمارستانی که در آن زایمان می‌کنید، ناشی می‌شود.

اگر از چندین مادری که سزارین را برای به دنیا آوردن فرزندشان تجربه کرده‌اند بپرسید که دوره نقاهت سزارین برای آنها چقدر طول کشیده است، قطعاً پاسخ‌های متفاوتی خواهید گرفت.

سزارین، به عنوان یک جراحی تهاجمی که در آن شکم در هفت لایه باز می‌شود، یک عمل جراحی بزرگ است و هر بدن با توجه به عوامل خاص خود، برخورد متفاوتی با آن دارد.

به طور کلی می‌توان گفت که ده روز اول بعد از سزارین، مهم‌ترین روزهای دوره نقاهت سزارین هستند.

برخی معتقدند که سه روز اول سخت‌ترین روزها هستند و برخی دیگر پس از برداشتن بخیه سزارین، راحتی بعد از سزارین را تجربه می‌کنند.

خود فرد، قدرت بدنی اش و البته کیفیت جراحی اش بسیار بر طول دوره نقاهت سزارین تأثیر می گذارد.

مراقبت های بعد از زایمان سزارین در خانه

مدت زمان معمول بستری در بیمارستان پس از سزارین دو روز است.

بهبودی پس از سزارین می‌تواند چهار هفته یا بیشتر طول بکشد و داشتن درد گاه به گاه در این ناحیه در طول سال اول پس از سزارین غیرمعمول نیست.

مراقبت از خود در طول دوره نقاهت در خانه و پیروی از دستورالعمل‌های پزشک بر اساس وضعیت جسمی و توانایی شما بسیار مهم است.

برای کمک به بهبودی سریع‌تر پس از سزارین، موارد زیر را در نظر بگیرید:

• هر زمان که احساس خستگی کردید، استراحت کنید. خواب کافی به بهبودی شما کمک می‌کند.
• سعی کنید هر روز کمی پیاده‌روی کنید و هر روز کمی بیشتر از روز قبل پیاده‌روی کنید. پیاده‌روی به جلوگیری از یبوست و لخته شدن خون کمک می‌کند.
• تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• به مدت شش هفته از انجام کارهای سنگین یا دشوار خانه خودداری کنید.
• از خم و راست شدن بیش از حد یا فعالیت‌هایی که به عضلات شکم شما فشار می‌آورند، خودداری کنید.
• برای کاهش درد زخم، هنگام سرفه یا نفس عمیق کشیدن، یک بالش سبک روی شکم خود نگه دارید.
• پس از ترخیص از بیمارستان و رفتن به خانه، می‌توانید حمام کنید. بعد از حمام، زخم را با سشوار خشک کنید.
• برای خونریزی واژینال، از نوار بهداشتی استفاده کنید.
• از دوش واژینال یا تامپون استفاده نکنید.
• اگر رانندگی کرده‌اید، بهتر است مدتی این کار را نکنید و در معاینات بعدی خود در مورد رانندگی با پزشک خود مشورت کنید.
• برای شروع رابطه جنسی بهتر است شش تا هشت هفته صبر کنید.
• در روز سوم پس از زایمان، باید برای اولین مراقبت‌های پس از زایمان به بیمارستان مراجعه کنید.

اولین مراقبت‌ها و معاینات پیگیری برای نوزاد پس از ترخیص، بین روزهای سوم تا پنجم پس از زایمان انجام می‌شود.

رژیم غذایی بعد از زایمان سزارین

برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب، با توجه به شرایط جسمی خود، بهتر است قبل از رفتن به خانه با پزشک خود مشورت کنید. همچنین می‌توانید نکات زیر را برای تغذیه مناسب پس از سزارین در نظر بگیرید:

• بهتر است در روزهای اول پس از جراحی، غذاهای نرم و آبکی میل کنید.
• غذاهایی را بخورید که در رژیم غذایی معمول شما بوده‌اند.
• اگر معده شما ناراحت است، غذاهای سبک و کم‌چرب مانند برنج ساده، مرغ کبابی، نان و ماست را امتحان کنید.
• برای بهبود سریع‌تر زخم، از گروه‌های غذایی سرشار از ویتامین و پروتئین استفاده کنید.
• یبوست باعث فشار به محل جراحی می‌شود. با یک رژیم غذایی مناسب از آن جلوگیری کنید.
• مایعات فراوان بنوشید، مگر اینکه پزشک شما آن را ممنوع کرده باشد.
• از خوردن غذاهای نفاخ مانند شیر و لوبیا در روزهای اول پس از جراحی خودداری کنید.

اگر روده‌های شما قبل از جراحی خالی بوده است، معمولاً پس از سزارین اجابت مزاج ندارید و بلافاصله دچار یبوست نخواهید شد.

در هر صورت، سعی کنید هنگام رفتن به دستشویی از زور زدن خودداری کنید و اگر چند روز پس از سزارین اجابت مزاج نداشتید، از پزشک خود در مورد مصرف یک ملین ملایم سوال کنید.

استفاده از دارو بعد از عمل سزارین

پزشک معمولاً به شما خواهد گفت که چه زمانی می‌توانید دوباره مصرف داروهایتان را شروع کنید. او همچنین در مورد مصرف داروهای جدید به شما دستورالعمل‌هایی خواهد داد.

اگر آسپرین یا سایر رقیق‌کننده‌های خون مصرف می‌کنید، از پزشک خود بپرسید که چه زمانی می‌توانید دوباره مصرف آنها را شروع کنید.

مسکن‌ها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید.

اگر مشکلات معده دارید، بهتر است داروهایتان را بعد از غذا مصرف کنید (مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد).

اگر پزشک شما آنتی‌بیوتیک تجویز کرده است، آنها را طبق دستور مصرف کنید. صرفاً به دلیل اینکه احساس بهتری دارید، مصرف آنها را قطع نکنید. باید دوره کامل آنتی‌بیوتیک‌ها را تمام کنید.

نشستن بعد از زایمان سزارین

به هیچ عنوان نشستن به مدت طولانی بعد از زایمان سزارین توصیه نمی شود:

اگر مراقبت های لازم بعد از زایمان انجام نشود، اثر یک زایمان خوب از بین می رود و ممکن است مشکلاتی مانند موارد فوق برای شما پیش بیاید.

ورزش بیش از حد در هر فعالیتی مضر است.

از نشستن زیاد یا راه رفتن زیاد که باعث آسیب به بخیه ها می شود، خودداری کنید.

حمام بعد از زایمان سزارین

پس از ترخیص، می‌توانید طبق نظر جراح استحمام کنید.

اگر از پانسمان‌های ضد آب استفاده کرده‌اید، نیازی به پانسمان مجدد محل برش نیست، اما نکته مهم پس از استحمام، خشک کردن محل جراحی است که می‌توانید آن را با سشوار کاملاً خشک کنید.

بسیاری از پزشکان موافقند که استحمام پس از سزارین مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی می‌تواند اثر تسکین‌دهنده داشته باشد.

آب گرم می‌تواند بهبود زخم و تورم را بهبود بخشد. استحمام همچنین خستگی و تنش را تسکین می‌دهد، اما ممکن است پزشک تشخیص دهد که استحمام باید تا یک هفته به تعویق بیفتد تا زخم بهبود یابد.

مراقبت از زخم زایمان سزارین

نکاتی برای مراقبت از برش سزارین وجود دارد که باید پس از زایمان سزارین رعایت کنید. بعضی از مواردی که می توانید انجام دهید عبارتند از:

• زخم را تمیز و خشک نگه دارید.
• بیمارستان معمولاً از پانسمان ضد آب برای شما استفاده می‌کند که می‌توانید از آن برای حمام کردن استفاده کنید.
• می‌توانید پس از رفتن به خانه حمام کنید.
• سعی کنید هر روز دوش بگیرید.
• نیازی به شستن جداگانه زخم نیست. آب و کف حاصل از شامپو و صابون به طور خودکار از روی زخم عبور می‌کند.
• بعد از حمام کردن، زخم خود را با سشوار و با فاصله کم خشک کنید.
• جریان هوا را روی زخم مسدود نکنید و همیشه زخم را خشک نگه دارید.
• حتما به توصیه های بیمارستان در مورد برداشتن پانسمان دقت کنید.
• اگر پانسمان شما هنگام حمام کردن جدا شد، معمولاً نیازی به پانسمان مجدد نیست.
• کش شورت خود را روی زخم قرار ندهید.
• برای سهولت در نگه داشتن نوار بهداشتی، می‌توانید به جای شورت از Surgifix استفاده کنید.
• لباس نخی گشاد بپوشید. تا زمانی که زخم شما تازه است از شکم‌بند استفاده نکنید، زیرا زخم را مرطوب نگه می‌دارد.
• پس از بهبود اولیه زخم، پوشیدن شکم‌بند مناسب است.
• به هیچ وجه پانسمان را به طور مداوم باز و بسته نکنید و دست نزنید.
• زخم سزارین را دستکاری نکنید و از باز و بسته کردن مداوم پانسمان خودداری کنید.
• بدون مشورت با پزشک، کرم، پماد یا لوسیون روی زخم خود نمالید.

در چه مواردی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پس از سزارین، هر زمان که به مراقبت‌های اورژانسی نیاز داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید.

بهتر است کسی را در خانه داشته باشید که در صورت نیاز بتواند به شما کمک کند.اگر هر یک از موارد زیر را مشاهده کردید حتما با پزشک خود مشورت کنید:

• اگر غش کردید یا هوشیاری خود را از دست دادید.
• مشکل شدید در تنفس دارید.
• درد ناگهانی قفسه سینه یا تنگی نفس دارید، یا خون سرفه می‌کنید.
• حالت تهوع دارید یا مایعات استفراغ می‌کنید.
• درد شدید در شکم خود احساس می‌کنید.
• بخیه‌های شکم شما شل شده‌اند یا برش شما باز شده است.
• شکم شما حساس یا سفت است.
• در ادرار کردن یا اجابت مزاج مشکل دارید، به خصوص اگر در قسمت پایین شکم خود درد یا تورم دارید.
• بیش از چند روز احساس غم، گریه یا ناامیدی می‌کنید، یا اگر افکار نگران‌کننده یا خطرناکی دارید.
• اگر سینه‌های شما سفت شده‌اند.

توجه به نکات زیر در مورد ترشحات و خونریزی واژن پس از سزارین ضروری است:

• اگر خونریزی واژن شما چهار روز پس از زایمان شدیدتر شده یا هنوز قرمز روشن است.
• در صورتی که متوجه لخته بزرگتری نسبت به دوره‌های قاعدگی قبلی شدید.
• اگر ترشحات واژن شما بوی بدی دارد.

در صورت مشاهده علائم عفونت زخم، از جمله موارد زیر، باید به اورژانس مراجعه کنید:

• تب
• ترشح چرک از محل برش
• افزایش درد، تورم، گرمی یا قرمزی در محل برش
• خونریزی از محل برش جراحی
• تورم غدد لنفاوی

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا این علائم ممکن است نشانه‌های لخته شدن خون باشند که در نهایت می‌تواند باعث آمبولی ریه شود:

• درد یک طرف از پا
• قرمزی، گرمی و تورم در پا یا کشاله ران